Zadania w zakresie wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej określa ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r., (Dz. U. z 2016r. poz. 575). Ustawa określa :
- zasady i formy wspierania rodziny przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo – wychowawczych;
- zasady i formy sprawowania pieczy zastępczej oraz pomocy w usamodzielnianiu jej pełnoletnich wychowanków;
- zadania administracji publicznej w zakresie wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej;
- zasady finansowania wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej;
- zadania w zakresie postępowania adopcyjnego.
Jednostkami organizacyjnymi wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej są jednostki organizacyjne jednostek samorządu terytorialnego wykonujące zadania w zakresie wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej, placówki wsparcia dziennego, organizatorzy rodzinnej pieczy zastępczej, placówki opiekuńczo – wychowawcze, regionalne placówki opiekuńczo – terapeutyczne, interwencyjne ośrodki preadopcyjne, ośrodki adopcyjne oraz podmioty, którym zlecono realizację zadań z zakresu wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej.
Rodziny przeżywające trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo – wychowawczej, mogą otrzymać wsparcie od gminy w postaci asystenta rodziny.
Od 2012 r. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej zatrudnia Asystenta rodziny. Celem jego pracy jest poprawa sytuacji życiowej rodzin objętych usługą, w tym w szczególności stworzenie optymalnych warunków służących wychowywaniu dzieci i pokonywaniu bieżących problemów rodziny, nabycie i doskonalenie umiejętności społecznych rodziców i zwiększenie kompetencji rodzicielskich. Asystent pracuje z rodziną w miejscu jej zamieszkania lub innym miejscu uzgodnionym z rodziną.
Asystent rodziny wspierając rodziny, w zależności od ich zdiagnozowanych problemów i potrzeb, podejmuje na jej rzecz zadania w obszarach:
- edukacji w zakresie prawidłowego wychowania i opieki nad dziećmi, poprzez modelowanie w trakcie wizyt rozmów i dyskusji stosowanego przez rodziny systemu wychowawczego, wypracowania właściwych postaw rodzicielskich, eliminowania nieprawidłowych metod wychowawczych w pracy z rodzinami poprzez edukację i poradnictwo, wskazywania możliwości wykorzystania konsultacji z psychologiem i pedagogiem Centrum Poradnictwa Specjalistycznego, Metodyki i Strategii, wypracowania z rodzinami adekwatnego systemu kar i nagród, zachęcania do modyfikacji stosowanych przez rodziny metod wychowania;
- doradzania w sprawie sposobów organizowania czasu wolnego dzieciom, sposobów rozbudzania zainteresowań poprzez rozmowy, oraz zachęcenia i zapoznania dzieci z dostępną ofertą, wdrożenia dzieci w pozytywne grupy odniesienia m.in. grupy rówieśnicze, kluby osiedlowe, kluby sportowe, kółka zainteresowań, świetlice środowiskowe;
- uwrażliwiania na okoliczności wymagające szczególnego nadzoru rodziców za pomocą metody wspólnych rozmów z członkami rodziny (m.in. konieczność zapewnienia należytej opieki i opieki zdrowotnej dzieciom, konieczność monitorowania przez rodziców sytuacji szkolnej dzieci; przeciwdziałania demoralizacji społecznej dzieci);
- pomocy w budowaniu prawidłowych więzi i komunikacji między członkami rodziny (spotkania z całą rodziną, uświadamianie potrzeb i trudności, poprzez stosowanie pytań cyrkularnych );
- wspierania rodziców w diagnozowaniu sytuacji szkolnej dzieci, w szczególności występujących deficytów w zakresie realizacji obowiązku szkolnego oraz funkcjonowania dzieci w środowisku szkolnym (rozmowy z pedagogiem szkolnym, wychowawcą dziecka, wizyty u pedagoga/wychowawcy wraz z rodzicem dziecka), motywowanie, wspieranie rodziców do aktywnego uczestnictwa w życiu szkolnym dziecka (poprzez rozmowy z rodziną);
- pomocy w dbaniu o zdrowie (edukacja w kwestiach higieny, pielęgnacji, prawidłowego odżywiania, rekreacji, w razie potrzeby: pomoc w planowaniu wizyty u lekarza, dentysty, sprawdzenie bilansów zdrowotnych, książeczek szczepień);
- treningów umiejętności prowadzenia gospodarstwa domowego przez rodziny (m.in. nauka gotowania, wspólnego przygotowywania posiłków, sprzątania, robienia zakupów, nauka gospodarowania posiadanymi środkami- treningi budżetowe);
- nauki dbałości o mieszkanie, podziału obowiązków domowych, tworzenia odpowiednich warunków sprzyjających wypoczynkowi, nauce i spędzania czasu wolnego (poprzez rozmowy ze wszystkimi członkami rodziny, porady, wspólne wyjścia);
- edukacji w zakresie przestrzegania norm społecznych i prawidłowego rozumienia i pełnienia ról społecznych (w tym ról zawodowych i rodzicielskich) poprzez rozmowy z rodzinami, dyskusje, konsultacje indywidualne ze specjalistami m.in. z doradcą zawodowym, trenerem pracy, psychologiem lub pedagogiem;
- wspierania w załatwianiu spraw urzędowych przez rodziny, wyrobienia umiejętności korzystania ze wsparcia instytucji środowiska lokalnego - wspólne wizyty w urzędach, instytucjach, metoda warsztatowa – nauka pisania pism urzędowych i poruszania się w instytucjach;
- kształtowania postaw prozawodowych, kształtowania umiejętności poruszania się po rynku pracy, motywowania do uzupełnienia wykształcenia i podniesienia kwalifikacji poprzez: rozmowy, zastosowanie metody warsztatowej, nauka tworzenia dokumentów aplikacyjnych, indywidualne konsultacje, skorzystanie z usług trenera pracy, doradcy zawodowego;
- wspierania osób zagrożonych problemem alkoholowym i z rozpoznaniem picia szkodliwego w utrzymywaniu trzeźwego stylu życia.
Przygotowując i realizując powyższe działania, asystent rodziny nawiązuje współpracę z przedstawicielami organizacji pozarządowych i instytucji działających w obszarze pomocy osobom i rodzinom z problemem alkoholowym i opiekuńczo-wychowawczym oraz zajmujących się wsparciem dzieci i młodzieży.
Asystent rodziny podejmując pracę z dziećmi i młodzieżą z rodzin zagrożonych wykluczeniem społecznym kładzie nacisk na poszukiwanie mocnych stron dzieci pozostających w negatywnych grupach odniesienia, po to aby poprzez realizowanie swoich zainteresowań mogły one podkreślać swoją indywidualność, co z kolei wpływa na podwyższenie samooceny, poczucia sukcesu, pozostawania w centrum uwagi i poczucia bycia ważnym. Umożliwienie realizowania zainteresowań dziecka poza negatywnym środowiskiem wychowawczym, pozwala również wdrożyć małoletniego w pozytywne grupy odniesienia, ucząc zarazem aktywnego i konstruktywnego spędzania czasu wolnego.